ماهی‌های تون، انواع و زیستگاه

ماهی تون یکی از مهم ترین گونه های ماهی از نظر اقتصادی است و نقش مهمی در ترکیب غذایی و تغذیه انسان دارد. آنها به عنوان شکارچیان راس، اکوسیستم دریایی را سالم و متعادل نگه می دارند. هم عوامل طبیعی و هم عوامل انسانی بر وضعیت این منبع مهم دریایی و زیستگاه‌های آن تأثیر ‌گذارند. مطالعات زیادی در ارتباط با چگونگی اهمیت ماهی تون و روشهای بهره برداری و مدیریت ماهیگیری آنها وجود دارد.بر اساس تحقیقات انجام شده در Web of Science از میان اطلاعات جمع آوری شده بین سالهای 1995 تا 2019 که با استفاده از CiteSpace تجزیه و تحلیل شدند و بررسی مقدار انتشار آنها توسط کشورهای فعال، موسسات، نویسندگان، و مراجع مشترک، نشان می‌دهد که تعداد مقالات تحقیقاتی بین‌المللی ماهی تون بین سال‌های 2000 و 2010 به طور قابل‌توجهی افزایش یافته و منتشر شده است. محققان در این دوره به 19 موضوع اصلی توجه بیشتری کردند، به ویژه: «صید بی رویه»، «صید جانبی»، «تغییر آب و هوا»، «آلودگی دریایی» و «مدیریت ماهی» که همگی خطرات و چالش‌های بالقوه‌ای را برای بقای ماهی تون به همراه داشتند. تحقیقات آتی باید بر حل این چالش ها و ایجاد همکاری بین المللی برای مدیریت صحیح جمعیت ماهی تون تاکید کند.

معرفی

خانواده ماهی تون،  بونیتو و ماکرل شامل بسیاری از مهم ترین و آشناترین ماهیان خوراکی  می شود . این خانواده از 51 گونه در 15 جنس و دو زیرخانواده تشکیل شده است. همه گونه ها در زیر خانواده  Scombridae هستند به جز شاه ماهی پروانه که تنها عضو زیر خانواده  Gasterochismatinae است. ئاسکامبریدها عموماً شکارچیان اقیانوس های باز هستند و در سرتاسر جهان در آب های گرمسیری و معتدل یافت می شوند. آنها به دلیل بدنه بسیار روان و باله های جمع شونده قادرند به سرعت حرکت کنند. برخی از اعضای خانواده، به‌ویژه ماهی‌های تون، به دلیل گرم بودن یا خونگرم بودن قابل توجهند ، این ویژگی به آنها کمک می‌کند تا سرعت و فعالیت بالایی داشته باشند. همچنین دارای مقدار زیادی عضله قرمزند که به آنها اجازه می دهد نوع فعالیت خود را در دوره های طولانی حفظ کنند. اسکامبریدهایی مانند ماهی تن زردپر می توانند به سرعت 22 کیلومتر در ساعت برسند.

تاریخ زندگی

ماهی تن یک ماهی تجاری مهم است. به دلیل صید بی رویه برخی از انواع ماهی تون، مانند ماهی تون آبی باله و چشم درشت در معرض تهدید قرار می گیرند که به طور چشمگیری بر جمعیت ماهی تون در اقیانوس اطلس و شمال غربی اقیانوس آرام تأثیر می گذارد. همچنین مقادیر فزاینده ای از ماهی تون از طریق عملیاتی که ماهی های تون  را در مجموعه های آبزی پروری در آبهای طبیعی پرورش می دهند وارد بازار می شود. در استرالیا ماهی تون آبی جنوبی یکی از سه گونه ماهی تون آبی است که توسط ماهیگیران با سابقه در مزارع ماهی تون پرورش داده می شوند. خویشاوند نزدیک آن، ماهی تون آبی شمالی، برای توسعه صنایع پرورش ماهی تون در مدیترانه، آمریکای شمالی و ژاپن استفاده می شود.

میانگین صید ماهی تون سالانه سه هزار تن است. روشهای مختلفی برای صید ماهی تون وجود دارد. یکی از آنها استفاده از قلاب های طعمه دار است که بر روی رشته ای آویز شده از ریسمانی خطی که توسط یک سری شناور پشتیبانی می شود، آویزان شده اند. پولینگ نیز با استفاده از یک قلاب طعمه دار که توسط یک رشته کوتاه که به یک میله متصل است انجام می شود. این روش منجر به افزایش علاقه به صید ماهی تون شد به طوری که در سال 1979، زمانی که ماهی تون زرد باله فراوان وجود داشت، صد و پانزده کشتی برای صید مشغول به کار بودند، همچنین شکار ماهی تون به عنوان یک ورزش مورد توجه بسیار بوده است اتفاقی که موجب سرمایه گذاری سنگینی روی قایق ها و تجهیزات آن شد، تا اینکه در سال 1980 ماهی تن زردپر کمیاب شد و صنعت عملاً سقوط کرد. ماهی‌گیران به سمت صیدهای کوچک‌تر مانند باله زرد، چشم درشت و اسکیپ جک سوق داده شدند.

ماهیان تون نقش مهمی در شبکه های غذایی دریایی ایفا می کنند و تغییرات قابل توجهی را در اکوسیستم دریایی، به ویژه از نظر آلودگی، اعمال می کنند. ماهی تون همچنین به طور کلی به عنوان یک غذای سالم شناخته می شود، غنی از پروتئین با کیفیت بالا و اسیدهای چرب امگا 3، مانند دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA)، ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA) و سایر مواد مغذی ضروری که نقش حیاتی در پیشگیری دارند و در درمان بیماری ها موثرند. آنها در سطح بین المللی به عنوان محصولات کنسروی، ساشیمی و سوشی خرید و فروش می شوند. ماهی تون به دلیل توزیع گسترده، ذخایر و منابع غنی و ارزش اقتصادی بالا، به گونه ای غالب در بازارهای جهانی ماهی در 85 کشور جهان تبدیل شده و 61 درصد از کل صید وزنی دریاهای آزاد را به خود اختصاص داده است که به یکی از دغدغه های اصلی برای توسعه ماهی تون تبدیل شده است. ماهیگیری غیرقانونی نیز وجود دارد که برنامه های بازسازی ذخایر را تهدید می کند. صید بی رویه و ماهیگیری ناپایدار باعث کاهش جمعیت ماهی در سراسر جهان شده است. چالش مهم دیگر برای صید ماهی تون این است که تجهیزات ماهیگیری آنها منجر به صید جانبی (صید دور انداخته شده و صید تصادفی) نیز می شود.

تغییر اقلیم یکی دیگر از عوامل استرس زای قابل توجه در اکوسیستم های دریایی است. ذخایر ماهی تون نیز با تغییر آب و هوا به چالش کشیده شده است. آلودگی محیط زیست در اکوسیستم های دریایی به طور گسترده ای توزیع شده است، به طوری که ماهی های تون در معرض جیوه، آلاینده های آلی پایدار و سایر آلاینده های مضر در سراسر جهان قرار دارند. تعداد آلاینده ها با محل صید ماهی تون متفاوت است. مسمومیت غذایی با هیستامین یکی از خطرات سلامتی مرتبط با مصرف ماهی تون است. مصرف بیش از حد گوشت تون با این آلاینده‌ها ممکن است منجر به مشکلات جدی سلامتی شود، بنابراین کنترل سطوح آلاینده در ماهی برای ارزیابی قرار گرفتن انسان در معرض آلاینده‌ها از طریق رژیم غذایی ضروری است. اگرچه ماهی تون برای اکوسیستم دریایی و انسان مهم است، هر دو عوامل طبیعی و انسانی بر منابع دریایی زنده و وضعیت اجتماعی و اقتصادی آن تأثیر می‌گذارند. در طول چند دهه گذشته، دانشمندان تحقیقات زیادی برای حفظ معیشت و بهبود کارایی استفاده از ماهی تون انجام داده اند.

روش ها

CiteSpace نرم افزار اصلی مورد استفاده برای کاوش و تجسم ادبیات علمی WOS از سال 2004 بوده است. با استفاده از روش‌های ریاضی و محاسباتی، می‌تواند مروری سیستماتیک از اطلاعات را به صورت بصری ارائه دهد. این روش توسط محققان کتاب‌سنجی در شیلات و سایر زمینه‌ها مانند پزشکی و علوم اجتماعی استفاده شده است و می تواند به طور هوشمند اسناد مربوطه را در پایگاه داده جمع آوری کند، پیوندهای دانش و شبکه های دانش بین اسناد ارجاع شده و استناد شده را تجزیه و تحلیل کند، قوانین جریان دانش را بین اسناد کشف کند و سپس آنها را به نمودارها منتقل کند تا رابطه بین روند توسعه و ساختار علمی را نشان دهد.

در میان کشورهای ماهیگیری جهان، اندونزی در صدر صید ماهی تون قرار دارد و 12 درصد صید ماهی تون در جهان را به خود اختصاص داده است . ماهی تون اندونزی همیشه به خارج از کشور صادر می شود. ماهی تن همچنین بزرگترین کالای صادراتی فیلیپین است. فیلیپین بعد از اندونزی به بزرگترین صادرکننده ماهی تن در آسیا و سومین صادرکننده بزرگ صید ماهی تون در جهان (7 درصد) تبدیل شده است. تایلند بزرگترین اپراتور کنسرو در جهان است و بر بازار کنسرو ماهی تون تسلط دارد. دلیل شکاف بین صید و انتشارات در این کشورها باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد تا عواملی که به این اختلاف کمک کرده اند شناسایی شود.

شیلات پایدار به حفظ ماهی کافی در اقیانوس ها و جمعیت ماهی تون سالم کمک می کند. ماهی تون آبی باله به عنوان برترین شکارچیان دریایی و بزرگترین گونه ماهی تون، نقش مهمی در حفظ تعادل اکوسیستم دریایی ایفا می کند. اگرچه ماهی تون آبی تنها کمتر از 10 درصد از ذخایر ماهی تون را به خود اختصاص می دهد، اما به دلیل بازارهای جهانی ساشیمی، یکی از بالاترین ارزش ها را داراست و همیشه در بازارهای ساشیمی در سراسر جهان قیمت دارد. صید بی رویه منجر به کاهش جمعیت ماهی تون باله آبی  شده است، به طوری که 95 درصد ماهیان آبی اقیانوس آرام در دوران نوجوانی خود صید می شوند. زیست توده این جمعیت به کندی بهبود می یابد و توسط فهرست قرمز IUCN در معرض خطر اعلام شده است. صید بیش از حد باعث ایجاد استرس در زنجیره غذایی نیز شده است. آبزی پروری امکان تولید پایدار را فراهم کرده است. ماهی تون آبی پرورشی به تدریج جایگزین محصول صید وحشی شده و ارزش بسیار بالایی دارد. علاوه بر ماهی تون آبی، ذخایر ماهی تون درشت چشم و زردپر نیز در برخی نقاط جهان بیش از حد صید شده اند. با افزایش آلودگی دریایی، مواد مضر وارد گوشت ماهی تون شده و مشکلاتی را ایجاد می کند.

چرا ما به ماهی تون نیاز داریم

ماهی تون برای یک اکوسیستم اقیانوسی سالم ضروری است. ماهی تون در بالای زنجیره غذایی مانند یک دستگاه پمپ مواد مغذی را به سطح دریا پمپاژ می کند، جایی که پلانکتون ها برای رشد به آنها نیاز دارند، اکسیژن تولید می کنند و دی اکسید کربن را جذب می کنند. ماهی‌های بزرگی مانند تون نیز می‌توانند منابع غرق شده کربن آبی مهمی باشند که به معنای واقعی کلمه در هنگام مرگ غرق می‌شوند و تمام کربن موجود در بدنشان را به اعماق اقیانوس می‌برند و در آنجا باقی می‌مانند.

ماهی تون همچنین از نظر تجاری ارزشمندترین ماهی جهان است. آنها بخش مهمی از سیستم غذایی هستند و منابع پروتئینی را برای ماهیگیران فراهم می کنند و کالاها را برای سوپرمارکت ها تامین می کنند. با توجه به محبوبیت آن، حداقل یک سوم گونه های ماهی تون با روشها و در جاهای نامتعارف غیر قانونی صید می شوند. تا زمانی که اقدامی انجام نشود، ماهی تون دیگر نمی تواند به سلامت اقیانوس ها یا سیستم غذایی کمک کند.

بازگشت به زیست شناسی

WWF استفاده از نسبت تجدید پذیری ذخایر تخم ریزی (SSB) را برای اندازه گیری سلامت جمعیت ماهی تون توصیه می کند. نسبت SSB به ما می گوید که چه تعداد ماهی تون فعال در تولید مثل در جمعیت فعلی در مقایسه با جمعیت اصلی باقی مانده است. این یک معیار قدرتمند است زیرا وضعیت جمعیت سالم را به عنوان یک خط پایه در نظر می گیرد و به ویژه تعداد ماهی های بزرگ در جمعیت را نیز در نظر می گیرد. برای اینکه ذخایر ماهی تون در سطح سالمی باشند، باید حداقل در 40 درصد از زیست توده اولیه ذخایر تخم ریزی خود نگهداری یا بازسازی شوند با صیدی که توانایی ذخایر را مختل نکند. گزارش بازگشت به زیست شناسی ماهی تون ارزیابی می کند که در حال حاضر چه تعداد از ذخایر ماهی تون دارای این معیارها هستند. این نشان می دهد که از 21 ذخایر ماهی تون معتدل و گرمسیری، تنها 4 ذخیره با داده های موجود بالاتر از هدف SSB  و 3 ذخیره تقریباً در هدف قرار دارند، حداقل 6  تا از ذخایر زیر هدف و 8 عنوان دیگر  که بر اساس این معیار ارزیابی نشده اند باقی مانده است.

رویکرد دریای ما

WWF از دولت‌ها، سازمان‌های مدیریت شیلات منطقه‌ای ماهی تون (RFMOs)، تامین‌کنندگان ماهی تون و خرده‌فروشان می‌خواهد تا رویکردی جامع برای مدیریت و تامین ماهی تون اتخاذ کنند. با هدف داشتن اندازه سالم و شناخت کاهش اثرات زیست محیطی و اجتماعی صید ماهی تون، نیاز فوری به بررسی فراتر از گواهی‌های زنجیره‌های تامین و تجهیزات و در نظر گرفتن کل ذخایر ماهی تون وجود دارد. RFMO های ماهی تون و دولت های عضو آنها مسئول و پاسخگویی مدیریت پایدار ماهی تون و سایر گونه های دریایی در مناطق تحت صلاحیت خود هستند. تامین کنندگان و خرده فروشان نیز نقش مهمی در استفاده از قدرت خرید خود برای کمک به تغییر آینده ماهی تون دارند.

پایداری و مسائل مدیریتی

صید جهانی گونه های تن حدود 4 تا 5 میلیون تن است، اما از سال 1950 روندی رو به افزایش را نشان داده است و حداقل 33 درصد از ذخایر این گونه ها در حال حاضر به طور ناپایدار صید می شوند. علاوه بر این، کوسه های در حال انقراض، پرندگان دریایی، لاک پشت های دریایی و حتی پستانداران دریایی مانند دلفین ها در صید ماهی تون به عنوان صید جانبی شکار و کشته می شوند. هر سه گونه ماهی تن آبی باله در معرض انقراض هستند. اقدامات مدیریتی ناکارآمد ماهی تون و اجرای ناکافی سازمان‌های مدیریت شیلات منطقه‌ای ماهی تون (RFMOs) و دولت‌های عضو آن‌ها اجازه داده‌اند که صید بی‌رویه و شیوه‌های ماهیگیری ناپایدار به جمعیت ماهی تون و اکوسیستم‌های دریایی که آنها بخشی از آن هستند فشار بیاورند. داشتن ماهی تون بزرگتر و جمعیت بزرگتر به آنها اجازه می دهد تا مانند سایر جانوران بزرگ (مانند نهنگ ها و دلفین ها) در کمک به اقیانوس ها در جذب کربن و مبارزه با تغییرات آب و هوایی نقش داشته باشند.

اکولوژی و تکامل

تغییرات آب و هوایی باعث مهاجرت ماهی تون می شود که می تواند برای جزایر کوچکی که به آنها وابسته هستند فاجعه بار باشد. ایالت های کوچک جزایر اقیانوس آرام برای تامین مواد غذایی و سلامت اقتصادی به ماهیگیری تجاری خود وابسته هستند. اما تحقیقات جدید ما نشان می دهد که تغییرات آب و هوایی به طور چشمگیری ذخایر ماهی تن در اقیانوس آرام استوایی را تغییر می دهد و عواقب بالقوه شدیدی برای افرادی که به آن وابسته هستند خواهد داشت. از آنجایی که تغییرات آب و هوایی آب های اقیانوس آرام را گرم می کند، برخی از ماهی های تون مجبور به مهاجرت به اقیانوس های آزاد، دریاهای آزاد و به دور از حوزه قضایی این جزایرخواهند شد. این تغییرات بر سه گونه اصلی ماهی تون تأثیر می گذارد: اسکیپ جک، زرد باله و چشم بزرگ.

کشورهای جزیره ای اقیانوس آرام مانند جزایر کوک و سرزمین هایی مانند توکلائو از اپراتورهای ماهیگیری خارجی برای دسترسی به آب های خود هزینه دریافت می کنند و به شدت به این درآمد وابسته هستند. تحقیقات ما تخمین می زند که حرکت ذخایر ماهی تون باعث کاهش درآمد سالانه دولت در برخی از این ایالت های جزیره ای کوچک تا 17 درصد می شود. این ضرر به اقتصادهای در حال توسعه که برای حفظ خدمات ضروری مانند بیمارستان ها، جاده ها و مدارس به درآمد شیلات نیاز دارند، آسیب خواهد رساند.

تغییر اقلیم و مهاجرت

گونه های ماهی تون بسیار مهاجر هستند. آنها در فواصل بزرگ با توجه به شرایط اقیانوس حرکت می کنند. گونه های ماهی تون هوور، زرد باله و چشم درشت عمدتاً در آب های جزیره اقیانوس آرام یافت می شوند. غلظت این ذخایر معمولاً سال به سال بین نواحی دورتر در شرق در سالهای ال نینو و مناطق بیشتر در غرب در سالهای لانینا تغییر می کند. با این حال، تحت تغییرات آب و هوایی، پیش‌بینی می‌شود که این ذخایر به سمت شرق، خارج از آب‌های مستقل و به دریاهای آزاد منتقل شوند. تحت تغییرات آب و هوایی، آب های گرمسیری اقیانوس آرام بیشتر گرم می شود. این گرم شدن منجر به یک تغییر بزرگ به سمت شرق در محل لبه گرم اقیانوس آرام غربی (توده ای از آب در غرب اقیانوس آرام با دمای آب به طور مداوم بالا) و متعاقباً مناطق اصلی ماهیگیری برای برخی از ماهی های تون استوایی خواهد شد.

ایالت های جزیره ای در معرض خطر

صید از اقیانوس آرام غربی و مرکزی بیش از نیمی از کل ماهی تون تولید شده در سطح جهان را تشکیل می دهد. بیشتر این صید از آب های ده ایالت جزیره ای کوچک در حال توسعه گرفته می شود که به طور نامتناسبی برای امنیت غذایی و توسعه اقتصادی به ذخایر ماهی تون وابسته هستند. ذخایر ماهی تون برای توسعه اقتصادی فعلی و آتی این ایالت‌ها حیاتی است و برای دهه‌ها به‌طور پایدار توسط یک توافق‌نامه همکاری مدیریت می‌شود. با این حال، تجزیه و تحلیل ها نشان می دهد که این درآمد و سایر مزایای مهم شیلات در معرض خطر هستند.

آنچه تحقیقات ما پیدا کرد

مدل ما پیش‌بینی کرد تا سال 2050، زیست توده کل سه گونه ماهی تون در حوزه‌های قضایی ترکیبی ده ایالت جزیره اقیانوس آرام به طور متوسط ​​13 تا 20 درصد کاهش می‌یابد. اما اگر انتشار گازهای گلخانه‌ای در سناریوی پایین‌تر نگه داشته شود، انتظار می‌رود که اثرات به مراتب کمتر باشد.

چه کاری می توان انجام داد؟

محدود کردن انتشار گازهای گلخانه‌ای و کاهش آن به سطوحی که با توافقنامه پاریس مطابقت دارد، تأثیرات آب و هوایی متعدد برای این کشورها از جمله تغییر ذخایر ماهی تون را کاهش می‌دهد. در بسیاری از نقاط جهان، پیامدهای تغییرات آب و هوایی بر یکدیگر ترکیب می شوند و تغییرات پیچیده ای را ایجاد می کنند. مطالعه ما پیامدهای جدید مستقیم و غیرمستقیم تغییرات آب و هوایی را برای برخی از آسیب پذیرترین جمعیت های جهان شناسایی می کند.