روش های صید ماهی تون

ماهی های تون از جمله ارزشمندترین ماهیان در جهان هستند که جایگاه ویژه‌ای در سبد غذایی انسان و صنعت شیلات دارند. این ماهیان با بدن‌های قدرتمند و توانایی بالا در شنا، در اقیانوس‌های گرمسیری و معتدل زندگی می‌کنند و گونه‌های متنوعی از آن‌ها در سراسر دنیا صید و مصرف می‌شوند. بیشتر گونه‌های خوراکی این گروه به خانواده‌ای به نام اسکامبریدها (Scombridae)  تعلق دارند. در میان گونه‌های متعدد این خانواده، هفت گونه اصلی هستند که به طور گسترده برای مصارف خوراکی صید می‌شوند. این گونه‌ها عبارت‌اند از:

ماهی تون آلباکور  (Albacore Tuna)

ماهی تون هوور  (Skipjack Tuna)

ماهی تون گیدر شمالی  (Northern Yellowfin Tuna)

ماهی تون درشت‌ چشم  (Bigeye Tuna)

ماهی تون آبی‌ باله اقیانوس اطلس  (Atlantic Bluefin Tuna)

ماهی تون آبی ‌باله اقیانوس آرام (Pacific Bluefin Tuna)

ماهی تون آبی ‌باله جنوبی (Southern Bluefin Tuna)

در فرهنگ غذایی آسیای شرقی، به‌ویژه در ژاپن، گوشت خام برخی گونه‌های ماهی تون مانند آبی‌باله و درشت‌چشم، یکی از اصلی‌ترین مواد اولیه برای تهیه‌ی سوشی و ساشیمی به‌شمار می‌رود. گوشت این ماهیان به‌دلیل بافت منسجم، چربی یکنواخت و طعم لطیف، به‌ویژه در گونه‌هایی با درصد چربی بالاتر، بسیار مورد توجه آشپزان حرفه‌ای قرار دارد. در سایر نقاط جهان، ماهی تون اغلب به‌صورت پخته، دودی، گریل‌شده یا فرآوری‌شده در غذاهایی مانند سالاد، پاستا، خوراک‌های گرم و انواع ساندویچ‌ها استفاده می‌شود.

یکی از رایج‌ترین شکل‌های مصرف این ماهی در سطح جهانی، کنسرو ماهی تون است که به‌عنوان یک منبع پروتئینی سریع، مقرون‌به‌صرفه و قابل نگهداری طولانی، در بسیاری از خانه‌ها و رژیم‌های غذایی روزمره جای دارد. در تولید کنسرو، بیشتر از گونه‌هایی استفاده می‌شود که گوشت نسبتاً روشن، بافت نرم‌تر و چربی کمتری دارند. ماهی تون هوور (Skipjack) و گیدر (Yellowfin) دو گونه اصلی مورد استفاده در صنعت کنسرو شیلتون هستند.

تنوع در ویژگی‌های گوشت ماهی تون و قابلیت‌های فرآوری، بر ارزش غذایی و اقتصادی خانواده ماهیان تون افزوده است. از همین رو، روش‌های صید این ماهیان و مدیریت منابع طبیعی آن‌ها به یکی از محورهای اساسی در صنعت جهانی شیلات تبدیل شده است. موضوعی که در ادامه مقاله به آن پرداخته خواهد شد.

روش های صید ماهی های تون

با توجه به پراکنش وسیع و ارزش اقتصادی بالای ماهی‌های تون در بازار جهانی، شیوه‌های متنوعی برای صید آن‌ها در مناطق مختلف دریایی به‌کار گرفته می‌شود. این ماهیان، از نواحی ساحلی گرفته تا اعماق دریاهای آزاد، با استفاده از روش‌هایی چون، تور کیسه‌ای (Purse Seine)، طناب بلند (Longline)، قلاب و طعمه (Pole and Line)، صید چرخشی (Troll) و دیواره‌های توری (Gillnet) شکار می‌شوند. هر یک از این روش‌ها بسته به گونه مورد نظر، موقعیت جغرافیایی و هدف بهره‌برداری، مزایا و چالش‌های خاص خود را دارند.

۱. تور کیسه‌ای (Purse Seining)

یکی از رایج‌ترین روش‌های صید صنعتی ماهی تون، به‌ویژه هوور و گیدر، استفاده از تورهای کیسه‌ای است. در این روش، دیواره‌ای از تور مشبک، گله‌های ماهی را از اطراف و زیر محاصره می‌کند. با جمع‌کردن قسمت پایینی تور، ماهیان در مرکز آن گرفتار می‌شوند. این شیوه بیشتر در فصول گرم (خرداد تا پایان مهر) برای صید گونه‌های سطح‌زی کاربرد دارد. در سال ۲۰۰۹، حدود ۷۵٪ از کل صید جهانی ماهی تون (نزدیک به ۱.۹ میلیون تن) با این روش انجام شده است. با وجود بازده بالا، صید ناخواسته (Bycatch) در این روش زیاد است و نیاز به مدیریت دارد.

۲. طناب بلند (Longline)

صید با طناب بلند بیشتر برای گونه‌های بزرگ‌تر مانند تون گیدر، درشت‌چشم و آلباکور به کار می‌رود. در این روش، یک طناب اصلی بسیار بلند در آب قرار می‌گیرد که صدها یا حتی هزاران قلاب با طعمه‌های طبیعی یا مصنوعی به آن متصل شده‌اند. این طناب ممکن است تا ده‌ها کیلومتر طول داشته باشد. مزیت اصلی این روش هدف‌گیری دقیق گونه‌های خاص است، اما خطر صید اتفاقی جانوران غیرهدف مانند لاک‌پشت‌های دریایی و پرندگان نیز وجود دارد. با استفاده از قلاب‌های خاص و طعمه‌های جایگزین، این صید ناخواسته در سال‌های اخیر کاهش یافته است.

۳. قلاب و طعمه (Pole and Line)

یکی از قدیمی‌ترین و پایدارترین روش‌های صید تون، به‌ویژه برای هوور، روش قلاب و طعمه است. در این شیوه، صیادان با استفاده از چوب‌ماهی‌گیری و طعمه زنده، ماهی‌ها را به‌صورت تک‌به‌تک از آب خارج می‌کنند. این روش کاملاً هدفمند و کم‌اثر بر محیط زیست است و صید ناخواسته در آن به حداقل می‌رسد. با این حال، به دلیل عدم مکانیزه بودن و نیاز به نیروی انسانی زیاد، کمتر مورد استفاده گسترده قرار می‌گیرد. ماهی‌های صیدشده باید سریعاً در کشتی فریز شوند تا کیفیت آن‌ها حفظ شود.

۴. صید چرخشی (Trolling)

در صید چرخشی، قلاب‌های دارای طعمه‌های مصنوعی پشت یک قایق در حال حرکت کشیده می‌شوند. این روش بیشتر برای صید آلباکور و گیدر استفاده می‌شود و به‌دلیل کیفیت بالای ماهی‌های صیدشده، برای محصولات کنسروی بسیار مناسب است. حدود ۱۳٪ از صید تون در مرکز و غرب اقیانوس آرام با این روش انجام می‌شود و در نواحی جنوبی این منطقه، سالانه نزدیک به 5000 تون ماهی به این شیوه صید می‌شود. این روش بازده متوسط اما صیدی انتخاب‌گر با صید ناخواسته پایین دارد.

۵. دیواره‌های توری (Gillnet)

در روش تور دیواره‌ای، توری عمودی در آب قرار داده می‌شود تا ماهی‌ها هنگام عبور، سرشان از تور رد شده و در قسمت میانی گیر کنند. هرچند این روش برای ماهی‌های تون در برخی مناطق استفاده می‌شود، اما به‌دلیل خطر بالای صید ناخواسته و آسیب به گونه‌های در معرض خطر، استفاده از آن در بسیاری از کشورها محدود یا ممنوع شده است. این روش بیشتر برای صید در نزدیکی سطح یا مناطق ساحلی کاربرد دارد.

به‌طور کلی می‌توان گفت روش‌های صید ماهی تون، هرکدام با توجه به شرایط محیطی، نوع گونه هدف و کاربرد نهایی محصول انتخاب می‌شوند. انتخاب درست و مدیریت‌شده‌ی این روش‌ها تأثیر مستقیمی بر میزان صید ناخواسته، کیفیت محصول نهایی و پایداری ذخایر دریایی دارد. به همین دلیل، استفاده از شیوه‌های هدفمند و سازگار با محیط زیست، یکی از اولویت‌های اصلی در صنعت صید تون به‌شمار می‌آید.